У Інстытуце філасофіі заслухалі даклад аб ролі Эрнста Маха ў гісторыі еўрапейскай філасофіі і беларускай інтэлектуальнай культуры
Sorry, this entry is only available in Беларуская and Russian. For the sake of viewer convenience, the content is shown below in one of the available alternative languages. You may click one of the links to switch the site language to another available language.
2 сакавіка 2023 г. у Інстытуце філасофіі НАН Беларусі адбылося пасяджэнне аддзела гісторыі філасофіі ў рамках семінара па падрыхтоўцы 5-га тома «Гісторыі філасофскай і грамадска-палітычнай думкі Беларусі». З дакладам па тэме «Роля і месца Эрнста Маха ў гісторыі еўрапейскай філасофіі і беларускай інтэлектуальнай культуры канца XIX – пачатку XX стст. (да 185-годдзя мысляра)» выступіў навуковы супрацоўнік Іван Новік.
Анатацыя
Карыстаючыся фармальнай юбілейнай нагодай, мы хацелі бы паразмаўляць аб эмпірыякрытыцызме і адным з заснавальнікаў гэтага адметнага філасофскага напрамку – Эрнсце Махе, чые сто васьмідзесяці пяцігоддзе прапала на 18 лютага. Дакладней, наша мэта – вярнуць гістарычную справядлівасць, гэтым колісь сенсацыйна папулярным вучэнню і постаці, сёння існуючым пераважна на правах маргіналіі на палях адпаведнага твора У. Леніна, або ў якасці забытага і занядбанага ўвагай даследнікаў гістарычнага казусу.
«Вяртанне справядлівасці» азначае тут ачыстку ідэй Э. Маха (і Р. Авенарыюса) ад пазнейшых ідэалагічных аберацый, звязаных з тым, што яго імя і ягоная філасофія сталіся закладнікамі партыйнай барацьбы ў межах палітычнага праекту рускіх камуністаў, з усімі з вынікаючымі адсюль рытарычнымі аберацыямі.
«Гістарычнай» жа аддаваная намі справядлівасць будзе таму, што мы не ставім задачу абʼектыўнай і, галоўнае, пазачасавай ацэнкі гэтага мысляра і ягонага вучэння. Нас будзе цікавіць толькі іх роля ў гісторыі філасофіі: якія тэндэнцыі еўрапейскай філасофіі знайшлі свае ўвасабленне і адлюстраванне ў эмпірыякрытыцызме, да якога інтэлектуальнага ландшафту ён мусіць быць атрыбутаваны, і ў чым прычыны згаданай намі вышэй усёахопнай і надзвычайнай ягонай моды на зломе XIX і XX стст.
Асобна мы плануем спыніцца на тым экзальтаваным успрыняцці вучэння Э. Маха і Р. Авенарыюса, якое яно напаткала на прасторах Рускай імперыі ў колах яе леварадыкальнай інтэлігенцыі, якая ўбачыла ў цэлым даволі адцягнутыя і абстрактныя эпістэмічныя ідэі як інструмент ўласных палітычнага і сацыяльна-рэвалюцыйнага праектаў.
Такое пераасэнсаванне ролі і месца ў гісторыі філасофіі эмпірыякрытыцызму наагул і Э. Маха ў прыватнасці, апроч самастойнага навуковага значэння, мае самую непасрэдную і, нават, крытычную значнасць для асэнсавання ўласна беларускай інтэлектуальнай гісторыі, сапраўднае разуменне якой на адцінку канца XIX – пачатку XX стст., на наш погляд, не магчымае без асобнай размовы аб уплывах эмпірыякрытыцызму і звязаных з ім партыйна-ідэалагічных калізіях.
Праілюстраваць адпаведныя ўплывы вучэння Э. Маха і Р. Авенарыюса на беларускіх інтэлектуалаў мы хочам на падставе трох постацяў: Юзэфы Кодзіс-Крыжаноўскай, Уладзімера Самойлы і Саламона Кацэнбогена – прыналежных да зусім розных палітычных і культурных колаў, з вельмі рознымі філасофскімі траекторыямі, але аднолькава істотнымі і неўнікнёнымі ў размове аб айчыннай інтэлектуальнай гісторыі азначанага перыяду.
Gallery
